Rozebottel

De rozebottel (Rosa rugosa), rimpelroos of bottelroos is een lage struik van Oost-Aziatische oorsprong en groeit en bloeit met veel plezier langs de winderige kusten van noordoost China, Japan, Korea en zuidoostelijk Siberië. Daar heerst zo’n beetje hetzelfde klimaat als aan de kusten van de noordelijke Atlantische Oceaan en de Noordzee. De struik is vooral een duinplant want in het losse zand kan hij door wortelopslag snel en sterk uitbreiden.

Het eerste deel van de wetenschappelijker naam, Rosa, lijkt eenvoudig maar is het niet. Het woord komt via enkele tussenstappen uit het Grieks, waar Rhodon ook al 'roos' betekende. Taalkundigen geloven dat het woord uiteindelijk terug te voeren is tot een uitgestorven taal (het Proto-Indo-Europees) waar het woord wrdho 'doorn' of 'stekel' betekende. Het tweede deel, rugosa, komt van het Latijnse woord ruga dat 'rimpel' betekent en de vorm van de bladeren beschrijft.

De takken van de rozebottels zijn bezet met vele rechte, dunne en dicht opeenstaande stekels. De bloemen kunnen tal van kleuren hebben, van wit tot geel en van roze tot paarsig. De oranjerode bottels zijn in tegenstelling tot die van de meeste andere rozensoorten iets afgeplat, maar bevatten veel vitamine C.

Aan de Noordzeekusten zien de toeristen vaak alleen zijn aantrekkelijke uiterlijke verschijningsvorm, maar ze zien niet wat de plaatselijke bevolking wel ziet. Ooit werd de rozebottel ook aangepland op de Waddeneilanden om het vervelende stuifzand wat in het gareel te houden. De kleine dorpskernen op die Waddeneilanden werden door een westerstorm vaak met een laagje zand bedekt. Dat moest natuurlijk iedere keer worden weggeveegd en dat werd na verloop van tijd natuurlijk behoorlijk vervelend. Daarom besloot men mopperend om op de kale duinen zandvasthoudende bomen en struiken aan te planten om dat lastige zand wat in het gareel te houden. De rozebottel bleek voor dat doel bijzonder geschikt want hij verdraagt de zilte zeewind goed.

Wat men echter niet had voorzien was dat de rozebottel zich stormachtig wist uit te breiden door middel van zijn snel groeiende wortelstelsel. Hij verdringt hierbij tevens de oorspronkelijke begroeiing zodat daarvan op sommige plaatsen nauwelijks meer iets overblijft.

De bloemen van de rimpelroos ruiken heerlijk zoet en in China en Japan wordt daar al eeuwenlang potpourri van gemaakt. Als wij daar nu ook eens mee zouden beginnen dan hebben we voor de rozebottel eindelijk eens een nuttige toepassing gevonden. Bovendien blijkt daaruit ook direct een zwakke plek van de rozebottel: door het plukken van de bloemblaadjes is hij in China nu zelfs zeldzaam aan het worden.

[Fred de Vries]