Brem

De brem (Cytisus scoparius) komt in heel Europa in het wild voor. Buiten Europa is hij echter een stuk minder welkom en in landen als Amerika en Australië zitten de overheden behoorlijk met hem in de maag. Hij lijkt de inheemse flora daar te verdringen en bemoeilijkt de houtkap.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Cytisus, komt van het Griekse woord kutisus (κύτισος), waarmee een soort klaver werd aangeduid. Nu is de brem natuurlijk geen klaver, maar een klaver (Trifolium) heeft net als de brem drie blaadjes. Het tweede deel, scoparius, is gelukkig wat eenvoudiger te verklaren en komt van het Latijnse woord scopoe dat ‘bezem’ betekent. Van oudsher worden van bremtwijgen bezems gemaakt en in Engelstalige landen heet de plant dan ook (Scottish) broom.

De giftigheid van de brem is voornamelijk het gevolg van de quinolizidine alkaloïde met de naam sparteïne (ook wel lupinidine genoemd), dat het hart, de bloedsomloop en de darmwerking stimuleert. Het kan daardoor ook fungeren als middel dat het ritmisch kloppen van een hart kan herstellen bij een hartritmestoornis. De uiterlijke gevolgen van de vergiftiging zijn misselijkheid, overgeven, opwinding, spierzwakte en stuiptrekkingen. De dood is zelfs niet uit te sluiten doordat er een fatale storing in de bloedsomloop kan optreden. Toch werd het vroeger wel aanbevolen als remedie tegen kinkhoest en astma.

Ook bevat de brem het alkaloïde cytisine dat chemisch ongeveer gelijk is aan nicotine. Het is natuurlijk niet aan te bevelen om de brem te gaan roken, maar deze cytisine wordt in sommige Oost-Europese landen al sinds jaar en dag gebruikt als middel om van een rookverslaving af te komen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat cytisine een agonist van de nicotine-receptoren in de hersenen is. Een agonist is een stof is die een receptor activeert. Vroeger werd de cytosine ook ingezet als middel tegen luizen, maar het grote probleem bleek dat de concentratie werkzame stof nogal onberekenbaar was en daardoor bleek het middel soms erger dan de kwaal. De cytisine werd via de huid in het lichaam opgenomen en daardoor konden vervelende reacties ontstaan.

De brem komt op alle Waddeneilanden voor in bosschages waar ook de rozebottel een plekje heeft gevonden. In november 2015 stonden enkele exemplaren op Vlieland en Texel door het warme weer opnieuw in bloei.

Vanaf 1154 tot 1399 heersten in Engeland de Plantagenets als koninklijke familie. Deze familie gebruikte brem als embleem. In het Latijn werd de brem ‘planta genista’ genoemd en de familie vernoemde zich dus naar de brem.