Strandduizendguldenkruid

Strandduizendguldenkruid (Centaurium littorale), lid van de gentiaanfamilie (Gentianaceae), is een fraai plantje. Zoals alle andere duizendguldenkruiden spreiden de purperroze bloemen zich alleen op het heetst van de dag uit. Ze bevatten geen nectar met als gevolg dat ze weinig door insecten worden bezocht. Logisch natuurlijk waarom zou je je energie verspillen aan een plantje waar toch niets te halen is? Strandduizendguldenkruid bereikt een hoogte van zo'n 25 centimeter.

Met een naam als strandduizendguldenkruid verwacht je dat je hem op een strand zal aantreffen, maar dat zit iets genuanceerder in elkaar want deze plant is een zoutminnende plant met een ietwat verbrokkeld leefgebied in West-Azië, Oost- en Midden-Europa en de kuststreken van de Noordzee en Oostzee. De zilte kuststreken zijn wel te begrijpen, maar Oost- en Midden-Europa? Dat zijn eigenlijk prehistorische kuststreken waar de zee is opgedroogd en het zout is achtergebleven. In Nederland komt het strandduizendguldenkruid vooral op de Waddeneilanden voor. De natuurlijke standplaats van deze plant zijn duinvalleien met calciumcarbonaat en natriumzouten in de bodem.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Centaurum, vernoemt de centaur Chiron die befaamd was om zijn kennis van geneeskundige planten. Maar er is meer. Centaurum is ook een combinatiewoord uit het Grieks waar kentho zoiets als 'prikkelen' of '(op)drijven' betekende in de zin van 'bijeendrijven (van vee)', terwijl taurus 'stier' betekende. Met andere woorden: centauren waren ooit veedrijvers op een paard. In de Griekse mythologie was het een wezen dat half mens en half paard was. Een begrijpelijke vergissing. Het tweede deel, littorale, wordt vertaald met 'kust' al weten taalkundigen nauwelijks raad met de herkomst van het woord. Eigenlijk is het eenvoudig want litron was zout en dat werd vaak bij de kust gewonnen. De Nederlandse familienaam duizendguldenkruid is een foutieve vertaling van centaurium want centrum betekent 'honderd' en aurum is 'goud' of 'gulden'. Honderdguldenkruid?

Alle duizendguldenkruiden staan al eeuwenlang bekend om hun heilzame effecten. Het zou stimulerend werken op de spijsvertering, zou de bloedsomloop stimuleren en werkt bloedzuiverend. Vanaf het Schotse eiland South Uist werd gemeld dat sap van het strandduizendguldenkruid plus whisky zou helpen om tot rust te komen of na een ziekte weer op krachten te komen. Dat geloof ikzelf ook graag. In de Balkan wordt het gebruikt om wonden te ontsmetten. Ook astma zou te bestrijden zijn met een drankje van deze plant. Aan de overkant van de oceaan werd een drank van duizenguldenkruiden gebruikt tegen koorts of longontsteking.

Modern onderzoek heeft opmerkelijke resultaten aan het licht gebracht want het blijkt ook dat duizendguldenkruiden een positief effect hebben op diabetes.